BEDRIJVEN GECONBEDRIJVEN GECONTROLEERD OP FRAUDE BIJ STEUNPAKKETTEN
Zeker 400 bedrijven hebben vrijdag bezoek gehad van een deurwaarder omdat zij fraude zouden hebben gepleegd met de tegemoetkoming in de vaste lasten (TVL). Had het kabinet meer moeten doen om misbruik te voorkomen?
We konden erop wachten, op de krantenkoppen over fraude met coronasteun. Al bij de introductie van het royale steunpakket hielden de verantwoordelijke bewindslieden er rekening mee dat ermee gesjoemeld zou worden. Hun morele appèl ten spijt: dat gebeurde ook, zo blijkt. Uitvoeringsorganisatie RVO maakte vrijdag bekend zeker 1.133 keer aangifte te hebben gedaan van fraude met de tegemoetkoming in vaste lasten (TVL). Bij vierhonderd bedrijven werd gisteren beslag gelegd op banktegoeden en bezittingen.
Dit gebeurde onder meer naar aanleiding van signalen van banken. Die zagen in januari dat er grote bedragen op slapende rekeningen werden gestort of namen die niet overeenkwamen met rekeningnummers. Daarnaast waren er ondernemers die uitzonderlijk hoge omzetverliezen haddenopgegeven. RTL Nieuws berichtte eerder dit jaar al over de ‘kinderlijke eenvoud’ waarmee criminelen konden inloggen onder de naam van een ondernemer.
Fraude voorkomen
Volgens een woordvoerder van de RVO wordt de overheidsregeling continu ‘bijgeplust’ en ‘bijgeschaafd’ om fraude te voorkomen, maar moet niet worden vergeten dat het normaal gesproken een jaar duurt voordat een overheidsregeling als de TVL is opgezet. Tijd die er nu niet was: ondernemers van wie omzet door de coronacrisis was verdampt, stond het water aan de lippen. Snelheid ging daarom boven zorgvuldigheid.
Net als de loonsubsidie (NOW) en zelfstandigenregeling (Tozo) is de TVL een voorschot op basis van verwacht omzetverlies. Verwachten werkgevers een economische neergang van meer dan 30 procent, dan kunnen zij tot 70 procent van hun vaste lasten, zoals die voor de huur en internetabonnementen, vergoed krijgen. Achteraf wordt berekend of en waar een werkgever daadwerkelijk recht op had.
Controle achteraf
Die controles achteraf maken de regelingen kwetsbaar voor misbruik. Naast de TVL-fraude kwamen er in 2020 ruim 1.400 signalen van misbruik van de NOW-subsidie binnen bij uitkeringsinstantie UWV. De Inspectie SZW kreeg nog eens 650 signalen van mogelijke strafbare feiten met steunmaatregelen. En dat terwijl er veel gemeenschapsgeld is gemoeid met de coronasteun. Zo kostten de TVL en NOW vorig jaar al respectievelijk 2,6 miljard en 15 miljard.
De Algemene Rekenkamer waarschuwde dit najaar al dat er ‘signalen’ waren dat er ‘omvangrijke bedragen teruggevorderd zouden moeten worden bij een groot aantal bedrijven’. Het werken met voorschotten was aan het begin van de crisis te rechtvaardigen, vond de Rekenkamer, maar nu de crisis langer duurde en de steun dus ook, zou er vooraf en tussentijds meer moeten worden getoetst.
Controle vertraagt steun
‘Als het kabinet dat had gedaan, was de commotie nu nog vele malen groter geweest’, denkt hoogleraar bestuurskunde Paul Frissen. Controles en zorgvuldige procedures vooraf zouden de boel immers flink vertragen. ‘Dan zouden de goede ondernemers onder de kwaden lijden. Natuurlijk moet er aandacht voor zijn die vierhonderd gevallen, maar de royale regelingen waren zeer gewenst in onaangename omstandigheden. En dan is er altijd een handige Harry die er misbruik van maakt, dat is tragiek van het leven.’
Extra controles zouden bovendien nog meer beslag leggen op de uitvoeringsorganisaties. Die kregen de afgelopen maanden al steeds meer werk te verstouwen met speciale steunmaatregelen voor onder meer starters, flexers en grote bedrijven. UWV-bestuurder Maarten Camps waarschuwde eerder in de Volkskrant dat de uitvoeringsorganisatie opereert ‘op de grens van wat we kunnen’. ‘We hebben dit niet eerder gedaan en we proberen het zo goed mogelijk’, stelt een woordvoerder van de RVO. ‘Maar het is iedere keer een afweging maken tussen snel en zorgvuldig, en dat isspannend’.
Controlelasten
Het afdekken van risico’s levert administratieve- en controlelasten op, schreef minister Koolmees dan ook eerder in een brief aan de Tweede Kamer. ‘Dat moet opwegen tegen de mate waarin er daarmee misbruik wordt voorkomen.’ Vooralsnog zal de fraude die vrijdag aan het licht kwam hem waarschijnlijk niet op andere gedachten brengen. Hoewel de bedragen onbekend zijn, vormen de 1.133 fraudeverdenkingen van de RVO ‘slechts’ een half procent van de totale 241.000 subsidieaanvragen die ze verwerkte.
Een veel groter probleem zal waarschijnlijk ontstaan bij ondernemers die zonder kwade intenties te veel coronasteun hebben ontvangen. Omdat zij bijvoorbeeld hun omzetverlies verkeerd hebben ingeschat of toch personeel hebben laten gaan. Uit een eerste steekproef blijkt dat 60 procent van de werkgevers loonsubsidie (NOW) moet terugbetalen. Sommigen veel meer dan waar zij op hadden gerekend, sommigen zelfs alles.
Frissen waarschuwt dan ook om fraudebestrijding niet te veel de boventoon te laten voeren in het debat over de coronasteun. ‘We hebben recent allemaal gezien waar dat toe kan leiden’, zegt hij doelend op de toeslagenaffaire. ‘Als je de controle gaat verscherpen dan is de onvermijdelijke consequentie dat veel mensen met goede bedoelingen die nét een brief verkeerd hebben gelezen aan verkeerde kant van de lijn terechtkomen.’
BRON DE VOLKSKRANT